اثرات مختلف تغذیه با شیر مادر
شير مادر اثرات مختلفي دارد. يكي از مهمترين آنها اثر آن در محافظت از كودك در برابر عفونتهاي مختلف است. زماني تصور ميشد كه شير مادر از كودك تنها در برابر عفونتهاي گوش و ريه و دستگاه گوارش محافظت ميكند اما امروزه مشخص شده است كه حرف از اين چيزها هم فراتر است و شير مادر از كودك در برابر عفونتهاي خون، ادرار، مننژيت و بسياري از عفونتهاي ديگر هم محافظت ميكند. بسياري از بيماريهاي غير عفوني بدن مثل سرطانهاي كودكان، ديابت، آلرژيها و بيماريهاي ديگر هم توسط شير مادر پيشگيري ميشوند يا تخفيف پيدا ميكنند. آسم و آلرژي مخصوصا در بچههاي مادراني كه زمينه ژنتيكي آن را دارند بسيار شايع است و شير مادر ميتواند در تخفيف آنها بسيار كمك كننده باشد.
بعد عاطفي و رواني تغذیه با شیر مادر
اگر به هيچ يك از خواص شير مادر توجه نشود به اين يك قسمت بايد بسيار اهميتداد چون اثر بسيار خارقالعادهاي دارد، باعث ميشود ارتباط رواني و عاطفي تنگاتنگي بين مادر و نوزاد از همان بدو تولد ايجاد بشود و روز به روز هم مستحكمتر بشود. آثار درازمدت آن در همه جا و در تمام مراحل زندگي كودك نمايان ميشود. مثلا اگر نوزادي كه شير مادر ميخورد با يك نوزاد مشابه كه شير مادر نميخورد، مقايسه شود ميبينيد نوزادي كه با شير مادر تغذيه ميشود سرزندگي و تحرك بيشتري دارد. اين وضعيت از همان هفته اول زندگي وجود دارد اما تا سنين بالا ادامه پيدا ميكند. اين بچهها زودتر شروع به حرف زدن ميكنند، زودتر راه ميافتند و در همه ابعاد تكامل جسماني و رواني جلوتر هستند. در مدرسه رفتار بهتري دارند، مقاومتر و پايدارتر هستند، حتي در يك مطالعهاي كه در استراليا انجام شده بود مشاهده شد دخترهايي كه در بچگي با شير مادر تغذيه شده بودند تعادل رواني بهتري داشتند و وضعيت درسي و پيشرفت آنها مناسبتر بود.
ضريب هوشي هم در نقاط مختلف دنيا بررسي شده است و ديدهاند كه تغذيه با شير مادر باعث ميشود كه ضريب هوشي در مقايسه با بچههايي كه شير مادر نميخورند به طور قابل توجهي بيشتر باشد و حتي در بعضي جاها گفتهاند كه آيكيو در بچههايي كه شير مادر ميخورند تا حدود 12/3 بيشتر از بچههايي است كه شير مادر نميخورند. هر چه طول مدت تغذيه كودك با شير مادر بيشتر باشد،ضريب هوشي هم افزايش خواهد يافت. اگرچه اين بالاتر بودن ضريب هوشي براي همه كشورها و همه افراد بسيار با اهميت است اما مخصوصا براي كشورهاي در حال رشد و پيشرفتي مثل ما كه به يك جهش رشدي نياز دارند، بسيار با اهميتتر به نظر ميرسد. اين جهش مسلما نيازمند افرادي است كه چه از لحاظ جسماني و چه از لحاظ تفكر و ضريب هوشي در سلامت قرار داشته باشند و شير مادر ميتواند به طور قابل توجهي اين وضعيت را بهتر كند. اين اثرات فقط به خاطر برقراري رابطه بين مادر و فرزند است يا تركيبات شير مادر هم اثر دارند؟ نه. بررسيها نشان دادهاند كه خود تركيبات شير مادر هم نقش دارند. مخصوصا چربيهاي اشباع شده با زنجيره دراز هم موثر هستند. البته مسلم است كه ارتباط با آغوش مادر و تقابل مادر و فرزند بسيار مهم است، اما تركيبات موجود در شير مادر هم موثر هستند.
چه چيزهايي در شير مادر وجود دارد كه باعث ميشود از شير خشك بهتر باشد؟
* مواد تغذيهاي موجود در شير مادر بسيار خوب و مفيد و مناسب با شرايط كودك هستند. البته كارخانههاي شيرخشك طي سالهاي گذشته بسيار تلاش كردند تا تركيبات شيرخشكهاي خودشان را مثل شير مادر كنند. مثلا در مورد چربيهاي شيرخشكها سعي كردند كه آنها را بهتر و سهلالهضمتر كنند. در پروتئين آن هم تغييرات خوبي ايجاد كردند. در اصلاح آن هم همينطور و كلا پيشرفتهاي خوبي كردند. اما به شير مادر نرسيدند.
به هر حال اين شيرها هم بر مبناي شير مادر تهيه شدهاند، اختراع و كشف خاصي نبودهاند، تنها تلاش كردهاند كه از شير مادر تقليد كنند و آن را درست كنند. منتها اين كار ممكن نيست. همان طور كه گفتم پروتئينها و چربيها و املاح اين شيرها با شير مادر شبيهسازي شدند اما شير مادر كه فقط حاوي اين مواد نيست. اينها تنها اجزاي غير زنده شير مادر هستند. شير مادر حاوي اجزاء ديگري مثل سلولهاي ايمني، آنزيمها و هورمونهاست كه مسلما اينها در شيرخشك وجود ندارند و نميتوان اين اجزاء زنده را به درون اين شيرخشك وارد كرد. در همين سالها متوجه شدهاند كه همين اجزاء زنده نقش بسيار مهمي را در رشد و حفاظت از بچه برعهده دارند. در هضم و جذب مواد غذايي توسط بچه هم اثر دارند. مواد دفاعي موجود در شير مادر هم بسيار مهم هستند. حتي اگر به فرض سالها تلاش كنند و بالاخره موفق شوند كه اين مواد دفاعي مثل هورمونها و پادتنها و حتي آنزيمها را هم به داخل اين شيرخشكها وارد كنند اما سلولهاي زنده بدن مادر كه در شير وارد ميشوند و از اين طريق به درون بدن كودك وارد ميشوند و در دفاع از كودك عمل ميكنند را هيچگاه نميتوان در اين شيرخشكها وارد كرد. با اين حساب شير مادر يك مايع يا ماده زنده است در حاليكه شيرخشك اينطور نيست. يعني هر كاري كه بكنند به نظر نميرسد كه بتوانند اين جزء سلولي زنده را جايگزين كنند و بنابراين هيچگونه شيرخشكي نميتواند جاي شير مادر را بگيرد. تازه همه اين موارد، يك طرف و اثرات رواني و عاطفي هم يك طرف.
شیر دهی روي خود مادر هم اثر ميگذارد؟
به دنبال تغذيه با شير مادر در مغز مادر هورمون استروژن ترشح ميشود. در حالت عادي اين هورمون در درون بدن مادر وجود دارد و اثرات خوبي هم براي بدن دارد، مثلا باعث ميشود كه رحم جمع بشود و خونريزي بعد از زايمان كم شود و مادر كم خون نشود. اما اين استروژني كه به دنبال تحريك تغذيه با شير مادر در مغز مادر ترشح ميشود هم اثرات بسيار مفيدي دارد. مثلا باعث ميشود كه آستانه درد مادر بالاتر برود، احساس شعف و شادي و رخوت و خوابآلودگي پيدا كند، احساس عشق به بچهاش پيدا كند.
خب مسلما تغذيه با شير خشك اين فوايد را از مادر ميگيرد. اين تحريك ترشح تنها به علت مكيدن بچه است و بنابراين تغذيه با شير مادر اثرات مفيدي برروي خود مادر هم دارد كه به هيچ روش ديگري نميتوان آن را جايگزين كرد. البته مطالعات مشخص كردهاند كه به دنبال مكيدن سينه مادر 19 ماده مختلف ديگر هم در بدن مادر ترشح ميشوند كه بعضي از آنها باعث تغييرات در لوله گوارش مادر ميشوند به طوري كه دستگاه گوارش مادر قدرت جذبش چندين برابر بيشتر ميشود. البته تا حالا 19 ماده كشف شده است و احتمالا مقدار اين مواد بسيار بيشتر است. مثلا با همين مواد، مادري كه تا حالا وضعيت گوارشي خوبي نداشته است و قابليت رودههايش در جذب مواد غذايي چندان خوب نبوده ميتواند از غذاهايي كه ميخورد حداكثر استفاده و حداكثر جذب را داشته باشد و يك شير خوب هم بسازد. خب طبيعتا هيچ يك از اين تغييرات در تغذيه با شيرخشك ايجاد نميشود. همه اينها يك طرف، اثرات عاطفي و رواني كه در مادر ايجاد ميشود و آن احساس عشق و رضايتي كه در مادر ايجاد ميشود هم يك طرف.
چه كارهايي ميشودكرد كه تمايل مادرها به شيردهي به بچههايشان بيشتر شود؟
يك مطالعهاي در سوئد كرده و ديده بودند اگر 2 ساعت بعد از زايمان بچه را به مادر تحويل بدهند احتمالا حدود 4 ماه به اين بچه شير خواهد داد اما اگر نيم ساعت بعد از زايمان بچه را به مادر تحويل بدهند اين زمان تا حدود 7ماه ادامه پيدا ميكند. بنابراين توصيه ميشود كه هر چه سريعتر مادر و كودك در كنار يكديگر قرار بگيرند. اينجا يك نكتهاي را بايد قبل از اينكه فراموش كنم بگويم و آن اين است كه اين تغذيه با شير مادر اثرات جسمي مهمي دارد كه براي خود زنان بسيار مهم و قابل توجه است. مثلا از سرطانهاي رحم و تخمدان و پستان جلوگيري ميكند كه بسيار مهم هستند. مخصوصا مسائل عاطفي كه مشكلات امروز دنيا را تشكيل ميدهند در تغذيه با شير مادر ميتواند تا حدود زيادي رفع شوند.
منبع: سایت